Thuis, tijdens een wandeling of op vakantie, een ongeluk zit in een klein hoekje. Denk hierbij aan een zonnesteek, wonden of vergiftiging. In deze EHBO serie proberen we meer te vertellen over de achtergrond en pluizen we uit wat de beste (spoed)behandeling is die je zelf kan uitvoeren in deze gevallen. In deze blog gaan we dieper in op wonden, die zijn er natuurlijk in alle soorten en maten, variërend van een klein sneetje in een voetzooltje tot een grote bloedende wond. Je hoopt natuurlijk dat het jouw trouwe viervoeter nooit overkomt, maar wat is de beste manier om EHBO te verlenen bij (bloedende) wonden?
Achtergrondinformatie
Laten we beginnen bij het begin: Je hond heeft omgerekend zo’n 7,5% van zijn lichaamsgewicht aan bloed. Rekenvoorbeeld: een hond van 40 kilo heeft ongeveer 3 liter bloed in zijn lichaam. Bloed bevat rode bloedcellen die zorgen voor zuurstoftransport, witte bloedcellen die helpen bij de afweer en bloedplaatjes die helpen bij de bloedstolling. Het bloed wordt via de grote slagaders naar de allerkleinste haarvaatjes en organen getransporteerd en komt uiteindelijk weer terug in de grote holle aders die het bloed weer terugleiden naar het hart en de longen. Per minuut pompt het hart van een hond zo’n 60 tot 120 keer bloed rond om alle organen van zuurstof te voorzien.
Spoedgeval, en nu?
Bloedende wonden zien er vaak heel heftig uit, ook een klein sneetje in het voetzooltje kan flink bloeden. Toch is het belangrijk om zelf rustig te blijven en niet in paniek te raken. Probeer altijd zo snel mogelijk je eigen óf de dichtstbijzijnde dierenarts te bereiken om te vragen wat je het beste kan doen. Afhankelijk van de plek van de verwonding kan de aanpak verschillen. Denk ook altijd aan je eigen veiligheid bij het benaderen van je hond, door angst en pijn kunnen honden van zich af bijten of krabben en jou daarbij (onbedoeld!) verwonden. Twijfel je of je de hond veilig kan benaderen kun je overwegen om preventief een snuitbandje aan te leggen.Ben je al in bezit van een passende muilkorf dan kun je deze natuurlijk ook gebruiken.
Figure 1: EHBO Dierenasiel Nijmegen
Een snuitbandje kun je aanleggen met een reep stof, zwachtel, verband, stropdas of hondenriem. Om een snuitbandje aan te leggen plaats je de reep stof over de bovenkant van de neus van de hond en knoop je deze met een enkele knoop onder de bek vast. Zorg dat de band zo strak zit dat de hond zijn bek niet meer kan openen, maar niet zo strak dat de hond moeite krijgt met ademen. Vervolgens trek je de uiteinden van de reep stof om de nek en maak je de uiteinden aan elkaar middels een enkele knoop en een strik. Door de snuitband vast te maken met een strik kun je de snuitband gemakkelijk losmaken mocht de hond gaan braken.
Kleine, oppervlakkige snij- en schaafwondjes
Kleine oppervlakkige wondjes stoppen meestal uit zichzelf al snel met bloeden, doordat de wondranden vaak dicht bij elkaar liggen hebben de bloedplaatjes veel oppervlak om aan te hechten en stolt het bloed sneller. Scherpe voorwerpen kunnen lelijke snijwonden veroorzaken aan de voetzooltjes van je hond, die over meestal flink bloeden maar ook vaak snel en zonder al te veel moeite te stelpen zijn. Zulke kleine wondjes kun je het beste stelpen met een steriel gaasje of een schone doek. Zit er geen (deel van het) voorwerp meer in de wond en is het bloeden al gestopt, dan kun je het wondje zelf schoonmaken en ontsmetten. Ontsmetten kun je doen met een zout- of Betadine-oplossing. Voor een zoutoplossing gebruik je 1 eetlepel keukenzout op 1 liter gekookt, afgekoeld water. Voor wondjes in de buurt van de ogen of bek kun je het beste alleen een steriel gaasje/schone doek en water gebruiken.
Mocht je een wondje willen afdekken kun je het beste een steriel gaasje gebruiken met een schone zwachtel of een speciale zelfklevende bandage (vetrap). Let op dat je de zwachtel/vetrap niet te strak aantrekt, dit kan de bloedstroom belemmeren! Belangrijk is wel om het wondje daarna te blijven controleren. Loopt je hond kreupel of begint het wondje te ontsteken (dik, warm en/of pus), neem dan contact op met je dierenarts. Je kunt de wondgenezing ondersteunen door kleine wondjes en/of schaafplekjes in te smeren met een honingzalf (bijvoorbeeld Vetramil). Dit is een wondzalf op basis van honing die helpt de huid te verzachten en herstellen. Het is sowieso aan te raden om een tube Vetramil op voorraad te hebben, want het helpt tegen heel veel verschillende huidbeschadigingen J Wanneer je merkt dat er nog een (deel van het) voorwerp in de poot zit kun je dit er zelf uit halen met een schone pincet. Mocht je twijfelen of lukt het niet, neem contact op met je dierenarts en laat het voorwerp dan zitten tot je bij de dierenarts terecht kan. De dierenarts kan het voorwerp verwijderen en de wond reinigen, ontsmetten en eventueel verbinden.
Grote, diepe wonden en heftige bloedingen
Grote en/of diepe wonden moeten, in tegenstelling tot de kleine snij- en schaafwondjes, meestal gehecht worden om te zorgen dat de wond goed en netjes geneest. Het hechten van grote wonden zorgt voor een snellere wondgenezing en geeft ook minder kans op infectie van de wond. In principe geldt voor alle wonden: hechten binnen 6 uur, de wondranden groeien dan nog het beste aan elkaar. Wanneer je te maken hebt met een bijtwond dan zien we vaak rafelige wondranden en veel bloedverlies. Het is belangrijk om bijtwonden altijd door een dierenarts te laten nakijken. Bijtwonden kunnen namelijk makkelijk gaan ontsteken door bacteriën uit de bek van de bijtende hond en ook al lijkt het wondje niet groot, bijtwonden zijn vaak dieper dan men zou vermoeden vanaf de buitenkant.
Een aantal grote bloedvaten liggen oppervlakkig onder de huid, zoals de halsader (vena jugularis) en de (slag)aders in de poot (bijv. vena saphena). Doordat deze bloedvaten zo oppervlakkig liggen kunnen ze eenvoudig beschadigd raken bij een bijtwond of een aanrijding. Vooral wanneer een grote (slag)ader geraakt wordt kan een hond in korte tijd veel bloed verliezen. Het is in zo’n situatie van groot belang om de bloeding zo snel mogelijk te stelpen. Het stelpen van een bloeding kun je doen op verschillende manieren, afhankelijk van de plek van de wond. Bij bloedingen op het lichaam (borst, hals of kop) kan je met een steriel gaasje of een schone doek rechtstreeks druk uitoefenen op de wond. Heeft je hond een wond aan een poot, dan kan je de bloeding op twee manieren stelpen: rechtstreeks middels een schone doek of via een tourniquet, meestal bij heftig bloedende wonden. De tourniquet brengt als gevaar met zich mee dat deze maar 15 minuten achter elkaar strak aangetrokken mag zijn, omdat anders het weefsel van de poot te lang geen bloed en daarmee ook geen zuurstof krijgt en dus de mogelijkheid bestaat dat het weefsel afsterft. Om een tourniquet goed aan te brengen heb je een lang stuk flexibel materiaal nodig zoals een sjaal, een (honden)riem, zwachtel of een stuk stof en een stokje. Plaats vervolgens het materiaal rond de poot op een paar centimeter afstand van de wond tussen het lichaam en de wond. Leg een knoop in het materiaal, plaats hier het stokje op en leg nogmaals een knoop in het materiaal. Draai nu het stokje rond tot de bloeding (bijna) stopt. Verwacht je dat het langer dan 15 minuten duurt voor hulp is gearriveerd of je bij de dierenarts bent, draai dan iedere 15 minuten het stokje los tot er weer bloed gaat stromen en draai de tourniquet daarna weer vast.
Als een hond te veel bloed verliest kan hij in shock raken, omdat er te weinig circulerend bloedvolume is. Het lichaam kan ongeveer 30-40% bloedverlies van het totale bloedvolume compenseren. In het geval van onze hond van 40 kilo met circa 3 liter bloed is dat dus ongeveer 1 liter bloed. Het lichaam compenseert dit bloedverlies door het samentrekken van de bloedvaten (vasoconstrictie), het mobiliseren van extra rode bloedcellen uit de milt (miltcontractie) en activatie van regulerende systemen die meer water resorberen in de nieren. Wanneer het bloedverlies meer dan 40% van het totale bloedvolume is dan krijgen organen niet genoeg bloed en zuurstof meer aangevoerd en kan er permanente schade aan de organen optreden. Een hond in shock is vaak slecht tot niet aanspreekbaar, heeft een hoge hartslag, koude oren en poten en bleke slijmvliezen. Meld dit soort verschijnselen dan ook altijd (telefonisch) aan de dierenarts! Des te sneller een hond met shock behandeld kan worden, des te groter de kans op volledig herstel.
Help, mijn hond heeft een wond!
Voor kleine wondjes is het handig om een EHBO-kit in huis en/of in de auto te hebben waar de belangrijkste zaken in zitten die je nodig kan hebben voor je hond. Denk hierbij aan gaasjes, water, een pincet en een rolletje verband/vetrap. Het allerbelangrijkste wat je voor je hond kan doen bij een heftige bloeding is zelf rustig blijven, ook al ben je zelf niet helemaal zeker hoe te handelen. Probeer het bloeden zo vlug mogelijk te stelpen met de middelen die je tot je beschikking hebt (een niet zo schone doek is altijd nog beter dan door laten bloeden) en neem intussen contact op met de dierenarts voor verdere informatie. De (spoed)behandeling van wonden kan het beste worden opgevolgd samen met de eigen dierenarts, zij kunnen je meer vertellen over de verdere (na)behandeling die je thuis kan doen zodat je hond er weer snel bovenop is!
Wil je weten wat je nog meer kan doen voor je viervoeter in geval van nood of ben je benieuwd naar achtergrondinformatie bij verschillende aandoeningen? Blijf dan deze blog volgen! Volgende keer nemen vertellen we meer over EHBO bij vergiftiging.
Disclaimer:
Dit blog is geschreven met de grootst mogelijke zorgvuldigheid op basis van theorie. Iedere situatie is anders en de informatie in dit blog kan en mag nooit een bezoek aan uw dierenarts vervangen. Wij aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van beslissingen die u neemt op basis van deze informatie zonder het raadplegen van een dierenarts.